
We weten allemaal dat langdurige stress niet goed voor je is. Maar wist je dat je lichaam ook verslaafd kan raken aan stress? Misschien klinkt dat vreemd: wie wil zich nou opgejaagd, gespannen of uitgeput voelen? En toch gebeurt het – vaak zonder dat we het doorhebben.
Om me heen zie ik het regelmatig: mensen die zeggen dat ze “niet stil kunnen zitten”, die “altijd iets te doen moeten hebben”, of die onrustig worden zodra het even rustig wordt. Dat is geen zwakte – het is een signaal van het lichaam. En het goede nieuws is: je kunt het omkeren.
🔬 De wetenschap achter stressverslaving
Wanneer we stress ervaren – of dat nu komt door een deadline, zorgen, of een volle agenda – maakt ons lichaam hormonen aan zoals adrenaline en cortisol. Deze stoffen helpen je alert, snel en gefocust te reageren. Handig als er gevaar dreigt. Maar: bij langdurige of chronische stress blijft dit systeem actief.
En hier komt het verslavende deel.
Cortisol beïnvloedt de werking van je beloningssysteem in de hersenen, hetzelfde systeem dat geactiveerd wordt bij bijvoorbeeld suiker, social media, of andere verslavende prikkels. Wetenschappers hebben aangetoond dat herhaalde stressreacties ervoor kunnen zorgen dat je brein letterlijk gaat verlangen naar die staat van alertheid (Sinha, 2008; McEwen, 2007).
🧠 Waarom ‘niets doen’ dan onveilig voelt
Als je lichaam en brein gewend zijn geraakt aan een constante stroom stresshormonen, voelt rust ineens… onwennig. Misschien zelfs ongemakkelijk. En dus ga je onbewust weer zoeken naar prikkels. Denk aan:
- De neiging om meteen je telefoon te pakken.
- Alles willen ‘afvinken’ voordat je mag ontspannen.
- Jezelf streng toespreken als je even niets doet.
Het brein is dan als het ware ‘geherprogrammeerd’ om stress als de norm te zien.
⚠️ De prijs van constante stress
Langdurige stress tast niet alleen je humeur en energie aan, maar ook je immuunsysteem, geheugen, slaap en spijsvertering. Je raakt uitgeput, hebt moeite met focussen, piekert meer en je lichaam blijft in een staat van paraatheid – de bekende ‘vecht-vlucht-bevries’-stand.
💡 De weg terug: resetten met rust
De eerste stap? Herkenning. Weten dat je lichaam misschien is gaan snakken naar onrust, helpt om mild naar jezelf te kijken. Daarna kun je actief je stresssysteem kalmeren en je lichaam opnieuw leren hoe rust voelt. Dat vraagt oefening – maar het is mogelijk.
Wat helpt?
- 🌬️ Diepe ademhaling: activeert het parasympathisch zenuwstelsel.
- 🧘♀️ Mindfulness en meditatie: bewezen effectief in het verminderen van cortisol (Goyal et al., 2014).
- 🚶 Langzame beweging: wandelen, yoga, stretchen.
- 🌳 Natuur en vertraging: je zenuwstelsel kalmeert letterlijk bij natuurlijke prikkels.
- 💤 Herstelmomenten plannen: ook (en juist) overdag.
🌱 Tot slot: rust is geen luxe
Rust is een basisbehoefte, geen beloning. Als je lichaam is gaan wennen aan stress, heeft het extra liefdevolle aandacht nodig om weer te wennen aan kalmte. Gun jezelf dat. Niet door harder je best te doen om te ontspannen, maar juist door zachter te zijn. Je hoeft niets te fixen – alleen te voelen.